Esad'ın düşüşünden sonra Türkiye'nin enerji politikaları ve potansiyeli odakta

Suriye'de Baas rejiminin devrilmesiyle bölgede yeni bir dönem başlarken, Türkiye'nin bundan sonraki enerji güvenliği politikalarını nasıl belirleyeceği sorusu yeniden gündeme geldi.

Bu bağlamda uzmanlar, bölgesel istikrar ve enerji jeopolitiğinin önemine vurgu yaparak, Türkiye'nin bölgenin yeniden inşasında oynadığı merkezi rolün altını çizdiler.

Washington'daki Arap Körfez Devletleri Enstitüsü Araştırma Görevlisi Kate Dourian, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'nin Esed rejiminin devrilmesinden kazançlı çıkabileceğini ancak bunun büyük ölçüde Şam'daki yeni geçici hükümetin ülkeyi istikrara kavuşturma becerisine bağlı olduğunu söyledi.

Merkezi hükümet Suriye'nin önde gelen petrol ve gaz sahalarını kontrol etmediğinden, Şam yakıt tedariki için İran'a bağımlı hale geldi. Dourian, Esad rejiminin düşmesinden sonra İran'ın Suriye'ye petrol ve türevlerini tedarik edemeyeceğini de sözlerine ekledi.

İran'ın geçen yıl Suriye'ye günlük yaklaşık 80 bin varil petrol tedarik ettiğini hatırlatan Kalın, şunları kaydetti:

Aynı zamanda İran, soğuk hava dalgasının ortasında yerel enerji tüketimini sınırlamak için harekete geçti. Geniş doğal gaz ve petrol rezervlerine rağmen, yıllardır süren yetersiz yatırım ve yaptırımlar, enerji sektörünü mevsimsel dalgalanmalara karşı hazırlıksız bıraktı ve bu da sürekli elektrik kesintilerine ve gaz kıtlığına yol açtı.

"Türkiye devreye girebilir ve Suriye'ye yakıt sağlayabilir. Ankara'nın rejim karşıtı güçlerin Şam'a yürüyüşüne öncülük eden Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) üzerindeki etkisi, muhtemelen yeniden yapılanma çabalarına dahil olacak ve yeni liderlik üzerinde siyasi nüfuza sahip olacak," dedi Dourian.

Dourian, uluslararası verilere atıfta bulunarak, Suriye'nin 2011'deki ayaklanmadan önce günlük yaklaşık 383 bin varil petrol ve 8,9 milyon metreküp (mcm) doğalgaz ürettiğini söyledi.

Ancak devam eden iç karışıklıklar nedeniyle petrol üretimi – 2012'de 171.000 bpd iken – 2022'de sadece 93.000 bpd'ye düştü. Bu keskin düşüş, Suriye'yi enerji ihtiyaçları için büyük ölçüde İran'a bağımlı hale getirdi.

Suriye'de iç savaş öncesi hidrokarbon üretiminin ülkenin gelirlerinin yaklaşık dörtte birini oluşturduğunu belirten Dourian, DEAŞ'ın ardından Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ismi altında faaliyet gösteren PKK/YPG terör örgütünün bölgedeki önemli petrol sahalarını ele geçirmesiyle bölgenin enerji üretiminin ağır darbe aldığını vurguladı.

Dourian ayrıca Beşşar Esad'ın Rusya'ya Suriye'nin petrol ve gaz sektörlerini canlandırma konusunda münhasır haklar verdiğini belirtti. Ancak anlaşmanın ABD'nin yaptırımları nedeniyle durduğunu belirtti.

Dourian, "Türk enerji şirketlerinin devreye girerek petrol ve doğalgaz üretimini canlandırması ve bu sayede yeniden yapılanma çalışmalarına katkı sağlayacak gelir elde etmesi için bir fırsat var" diye vurguladı.

"Ancak bunun için kapsayıcı bir siyasi çözüme ve yabancı ortaklarla müzakere edebilecek istikrarlı bir hükümete ihtiyaç olacak, bu da zaman alacak" dedi.

Stratejik önem

Türkiye'de yaşayan Ortadoğu araştırmacısı Haydar Oruç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Suriye'nin enerji jeopolitiği açısından öneminin, kendi doğal kaynaklarından ziyade, doğu-batı ve kuzey-güney yönündeki önemli enerji koridorları üzerindeki stratejik konumundan kaynaklandığını söyledi.

Suriye'nin merkezi bir konumda bulunduğunu vurgulayan Oruç, Arap Doğal Gaz Boru Hattı gibi çeşitli projelerde stratejik öneminin arttığını kaydetti. Bu projeyle, Mısır doğal gazının Ürdün, Lübnan ve Suriye üzerinden Türkiye'ye, oradan da Avrupa'ya ulaştırılması hedefleniyor.

Oruç, Suriye'deki iç savaşın uzaması nedeniyle ülkenin kritik konumunun yeterince değerlendirilmediğini belirterek, komşu ülkelerin alternatif güzergâhlar aramak zorunda kaldığını söyledi.

Suriye ile enerji işbirliği

Türkiye'nin Suriye halkına son 10 yıldır verdiği desteğin aynısını yeni yönetime de vermeye devam edeceğini vurgulayan Oruç, devlet kurumlarının yeniden tesis edilmesinin ardından yeniden yapılanma çalışmalarına hızla başlanacağını belirtti.

Bu kapsamda Suriye'nin enerji kaynaklarının geliştirilerek ekonomiye kazandırılması yönünde adımlar atılacağını kaydetti.

"Bu, özellikle Doğu Akdeniz'deki enerji çıkarımında yeni kaynakların araştırılmasında işbirliği fırsatlarının doğmasına yol açacaktır" dedi.

"Suriye enerji kaynaklarının terör örgütlerinin kontrolünden çıkarılması hayati önem taşımaktadır. Bu başarıldığında ve yeni Suriye yönetimi tarafından talep edilirse Türkiye, mevcut enerji kaynaklarının iyileştirilmesi ve yenilerinin geliştirilmesi de dahil olmak üzere Suriye'nin yeniden inşası için mümkün olan her türlü desteği sunmaya hazırdır," diye sözlerini tamamladı Oruç.