Sınır Ötesi Sular: Seller, İklim Zorlukları Ortasında Bangladeş-Hindistan İlişkilerini Zorluyor

Son haftalarda Bangladeş, kuzeydoğu bölgelerindeki şiddetli sel felaketinin ardından Hindistan karşıtı duyguların artışına tanık oldu. 21 Ağustos'ta başlayan sel, iki ülke arasında sınır ötesi su yönetimi konusunda hararetli bir tartışmayı ateşledi ve uzun süredir devam eden gerginlikleri ön plana çıkardı.

Nobel Barış Ödülü sahibi ve ekonomist Muhammed Yunus liderliğindeki Bangladeş'in geçici hükümeti, Hindistan'ı Tripura eyaletindeki bir barajdan uygun bildirimde bulunmadan su bırakmakla suçladı. Bu iddia, üniversite kampüslerinde protestoları körükledi, öğrenciler Hindistan karşıtı sloganlar attı ve hükümet temsilcileri komşularına karşı sert ifadeler kullandı.

Bangladeş'in geçici hükümetinde öğrenci temsilcisi ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı başkanı olan Nahid Islam, sosyal medya paylaşımlarında Hindistan'ı "su terörizmi" ile suçlayacak kadar ileri gitti. Teesta su projesine Çin'in dahil edilmesinin Hindistan'ın algılanan uzlaşmazlığını giderebileceğini öne sürdü.

Anlaşmazlık, Ganga (Padma), Teesta ve Brahmaputra (Jamuna) dahil olmak üzere 54 sınır ötesi nehri paylaşan Hindistan ve Bangladeş arasındaki karmaşık bir su paylaşımı anlaşmazlıkları geçmişine değiniyor. Özellikle Teesta su paylaşımı sorunu, iki ülke arasında uzun süredir devam eden bir anlaşmazlık noktası olmuştur.

Hindistan Dışişleri Bakanlığı (MEA), tırmanan duruma yanıt olarak Perşembe günü bir açıklama yaparak Tripura'daki Dumbur barajının açılmasının sellere neden olduğu iddialarını yalanladı. MEA, Gumti nehrinin su toplama alanlarındaki benzeri görülmemiş yağışların sellerin birincil nedeni olduğunu açıkladı ve barajın konumu ve tasarımının tek suçlu olma ihtimalini ortadan kaldırdığını vurguladı.

Bangladeş'teki Hindistan Yüksek Komiseri Pranay Verma, durumu ele almak ve olası çözümleri görüşmek üzere Muhammad Yunus ile bir araya geldi. Bu toplantı sırasında Yunus, su yönetimi konularında ikili iş birliğinin iyileştirilmesi ihtiyacını vurgulayarak, Bangladeş ve Hindistan arasında sellerin ortak yönetimi için üst düzey bir komite kurulmasını önerdi.

Ancak bu anlaşmazlıkları çözmek hiç de basit değil. Merhum Maulana Abdul Hamid Khan Bhashani'nin 1976'daki Farakka Uzun Yürüyüşü'nde örneklenen tarihi şikayetlerin mirası, Bangladeş'teki kamuoyunu etkilemeye devam ediyor. Birçok Bangladeşli, ülkelerini Ganj sularından adil paylarından mahrum bıraktığına inandıkları Hindistan'ın Farakka Barajı'nın devre dışı bırakılmasını hâlâ talep ediyor.

Durum, Hindistan'ın iç siyaseti nedeniyle daha da karmaşık hale geliyor. Batı Bengal Başbakanı Mamata Banerjee, eyaletindeki su kıtlığıyla ilgili endişeleri dile getirerek Teesta su paylaşım anlaşmasına karşı çıkıyor. Ayrıca, Sikkim eyaletinin hidroelektrik barajlarına bağımlılığı, konuya başka bir karmaşıklık katmanı ekliyor.

İklim değişikliği bu zorlukları daha da kötüleştiriyor. Bangladeş ile nehirleri paylaşan eyaletleri de içeren kuzeydoğu Hindistan bölgesi giderek daha öngörülemez yağış desenleri yaşıyor. Meteorolog Mostafa Kamal, son sellerin, bir aylık ortalama yağışa eşdeğer rekor yağışın sadece üç günde düşmesinden kaynaklandığını belirtti.

İleriye bakıldığında, iklim projeksiyonları, kuzeydoğu Hindistan'da yoğun yağış olaylarıyla kesintiye uğrayan daha uzun kurak dönemlere doğru bir eğilim olduğunu gösteriyor. Bu değişen hava düzeni, daha sık sel ve kuraklıklara yol açabilir ve potansiyel olarak Bangladeş'in aşağı akışındaki su mevcudiyetini etkileyebilir.

Hindistan-Bangladeş Su Paylaşım Anlaşması'nın 30 yıllık süresi 2026'da sona ererken, her iki ülke de bu sorunları ele almak için artan bir baskıyla karşı karşıya. Ekonomist Anu Muhammad gibi bazı Bangladeşli uzmanlar, anlaşmazlıkları arabuluculuk etmek için Birleşmiş Milletler Su Sözleşmesi gibi uluslararası kuruluşların dahil edilmesini savunuyor.

Son seller, Hindistan ve Bangladeş arasında sınır ötesi su yönetiminin iyileştirilmesi ve iş birliğine yönelik acil ihtiyacın altını çizdi. İklim değişikliği hava düzenlerini ve su bulunabilirliğini değiştirmeye devam ederken, bu uzun süredir devam eden sorunlara sürdürülebilir çözümler bulmak, bölgesel istikrarı korumak ve her iki ulus için de su kaynaklarına eşit erişimi sağlamak açısından hayati önem taşıyacaktır.