TÜİK verileri kadınların işgücüne katılımının arttığını gösteriyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye'deki demografik eğilimler, eğitim, istihdam ve cinsiyet eşitsizlikleri hakkında kapsamlı bir analiz sunan yıllık "İstatistiklerde Kadınlar, 2024" raporunu yayınladı. Nüfus sayımı verileri, araştırma ve idari kayıtlardan derlenen bulgular, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nün anısına yayınlandı.

Rapora göre, Türkiye'nin toplam nüfusu cinsiyetler arasında neredeyse eşit olarak bölünmüş durumda; kadınlar %49,98'ini (42.811.834 kişi) ve erkekler %50,02'sini (42.853.110 kişi) oluşturuyor. Ancak, kadınların daha uzun yaşam beklentisi nedeniyle bu denge yaşla birlikte değişiyor. 60-74 yaş aralığındaki bireyler arasında kadınlar nüfusun %52'sini oluştururken, 90 yaş ve üzeri kişilerde bu rakam %69,1'e yükseliyor.

Türkiye'de 2021-2023 döneminde doğumda beklenen yaşam süresi 77,3 yıl olarak kaydedilirken, kadınların ortalama 80 yıl, erkeklerin ise 74,7 yıl yaşaması bekleniyor. Yaşam süresindeki cinsiyet farkı kadınlar lehine 5,3 yıl olarak gerçekleşti. Ancak, bir kişinin günlük aktivitelerini kısıtlayan sağlık sorunları olmadan yaşaması beklenen yıl sayısı, yani sağlıklı yaşam beklentisi dikkate alındığında, erkekler avantajlı. Aynı dönemde Türkiye'de sağlıklı yaşam beklentisi 57,6 yıl oldu; kadınlarda 56,3 yıl, erkeklerde ise 59 yıl oldu.

Raporda, son 15 yılda kadınlar arasındaki eğitim seviyelerinde önemli gelişmeler olduğu vurgulanıyor. 2008 yılında, 25 yaş ve üzeri kadınların %67,5'i en az bir eğitim seviyesini tamamlamıştı. 2023 yılına gelindiğinde bu oran %87,8'e yükselirken, aynı dönemde erkeklerde bu oran %82,8'den %96,8'e çıktı. 25 yaş ve üzeri kadınlar için ortalama eğitim süresi de 2011'de 6,4 yıldan 2023'te 8,6 yıla yükselirken, erkeklerde 8,3 yıldan 10,1 yıla çıktı.

Yüksek öğrenim başarısı da önemli kazanımlar gördü. Üniversite derecesi, yüksek lisans veya doktora derecesine sahip 25 yaş ve üzeri bireylerin oranı 2008'de %9,1'den 2023'te %24,4'e yükseldi. Cinsiyete göre, 2008'de kadınların %7,1'i yüksek öğrenim derecesine sahipken, erkeklerin %11,2'si yüksek öğrenim derecesine sahipti. 2023'te bu oranlar kadınlar için %22,7'ye ve erkekler için %26,2'ye yükseldi.

Eğitimdeki gelişmelere rağmen, kadınların işgücüne katılımı erkeklerinkinden önemli ölçüde düşük kalmaya devam ediyor. 2023'te, 15 yaş ve üzeri bireyler için işgücüne katılım oranı %53,3 iken, kadınlar için %35,8 ve erkekler için %71,2 idi. Ancak veriler, eğitimin kadınların istihdamını önemli ölçüde etkilediğini ortaya koyuyor. Yüksek öğrenim derecesine sahip kadınlar arasında işgücüne katılım oranı %68,9 iken, okuma yazma bilmeyen kadınlar için bu oran sadece %13,8'di.

Türkiye'deki kadınlar iş gücünde gelir eşitsizliğiyle karşılaşmaya devam ediyor. Erkeklerin ve kadınların kazançları ile erkeklerin ücretleri arasındaki yüzdelik fark olarak hesaplanan cinsiyete dayalı ücret farkı, %17,4'e ulaştığı yüksek öğrenim mezunları arasında en belirgindir. İlkokul veya daha düşük eğitime sahip bireyler arasında ücret farkı %13,2 ile daha dardır.

Raporda ayrıca kadınlar arasında yarı zamanlı çalışmanın yaygınlığı vurgulanıyor. 2023'te çalışan kadınların %16,1'i yarı zamanlı çalışırken, erkeklerin %7,3'ü yarı zamanlı çalışıyordu. Ayrıca, üç yaşından küçük çocukları olan 25-49 yaş aralığındaki bireyler arasında, kadınlar için istihdam oranı %27,1 iken, erkekler için bu oran %90,1'di.

Kadınların liderlik pozisyonlarındaki temsili iyileşmiştir ancak hala erkeklerin gerisinde kalmaktadır. Kadın elçilerin oranı 2011'de %11,9'dan 2024'te %26,9'a çıkmıştır. Siyasi alanda, kadınlar artık Türkiye Parlamentosu'nun %19,9'unu oluşturmaktadır ve toplam 593 üyeden 118'i kadındır. Bu, 2007'deki %9,1'den kayda değer bir artışa işaret etmektedir.

Akademideki kadın temsili de arttı. 2010-2011 akademik yılında kadın profesörler toplamın %27,6'sını oluştururken, bu rakam 2023-2024 akademik yılında %34,6'ya yükseldi. Kadın doçentlerin oranı da aynı dönemde %32,2'den %42,1'e yükseldi.