Fas, Sahel'de istikrar ve kalkınmanın direği

Royal United Services Institute'un yaptığı bir analize göre, Fas'ın Sahel'de istikrarı sağlamadaki rolü, artık ulusötesi tehditlere karşı koymada önemli bir kaldıraç haline geldi. Diplomasiyi, ekonomik yatırımları ve güvenlik işbirliğini birleştiren bir politika sayesinde Krallık, derin bir çalkantının pençesindeki bu bölgede kendini Avrupa ve Birleşik Krallık'ın stratejik ortağı olarak konumlandırıyor.

Royal United Services Institute tarafından "Sahel'in Jeopolitiği: ulusötesi tehditler, güvenlik ve istikrar" temasıyla düzenlenen yuvarlak masa toplantısının sonunda yayınlanan bir notta, "Fas, Kuzey Afrika ile Batı Afrika arasında bir köprü görevi görme, ekonomik ve güvenlik araçlarını harekete geçirerek Sahel'de sürdürülebilir kalkınmayı ve istikrarın artmasını teşvik etme kabiliyetiyle öne çıkıyor" vurgulanıyor.

Atlantik Girişimi: Sahel için bir yapılandırma projesi

Rabat'ın attığı adımlar arasında en iddialı projelerden biri de Atlantik Girişimi'dir. Bu stratejinin amacı, Sahel ülkelerine Fas'ın Atlantik üzerindeki liman altyapıları aracılığıyla deniz yollarına ayrıcalıklı erişim olanağı sağlamaktır. Royal United Services Institute'a göre, "Amaç, bu bölgesel ekonomileri uluslararası ticaret devrelerine entegre etmek ve istikrarsız transit rotalara olan bağımlılıklarını sınırlamaktır."

Bu proje, Batı Afrika'nın enerji kaynaklarını Kuzey Afrika ve Avrupa pazarlarına bağlamayı amaçlayan Nijerya-Fas doğalgaz boru hattı projesi de dahil olmak üzere, daha geniş bir bölgesel entegrasyon çerçevesinin parçasıdır. Bu yapılandırma altyapıları, aşırılıkçılığa ve istikrarsızlığa karşı bir siper olarak ekonomik bağımlılığa dayanan bir Fas vizyonunu yansıtmaktadır.

Sahel'de yeni bir güvenlik düzeni

Ocak 2025'te Burkina Faso, Mali ve Nijer'in Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'ndan resmen çekilmesiyle Sahel coğrafyası büyük bir çalkantı yaşadı. Sahel Devletleri İttifakı adı altında birleşen bu üç devlet, ittifaklarını ve egemenliklerini yeniden tanımlama isteklerini ortaya koymuş oldular. “Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu ile bu kopuş, bölgesel mimariyi kökten yeniden yapılandırıyor. Royal United Services Institute uzmanı Beatriz de León Cobo, "Ticaret, dolaşım ve kolektif güvenlikte işbirliğinin çerçevesini yeniden çiziyor" yorumunu yapıyor.

Bu değişikliklere yanıt olarak Sahel Devletleri İttifakı, cihatçı faaliyetlerin yoğun olduğu bölgelerde koordineli operasyonlar yürütmekten sorumlu 5.000 kişilik ortak bir askeri güç oluşturulacağını duyurdu. İngiliz enstitüsü, "Belirtilen hedef stratejik özerklik, ancak bu gücün G5 Sahel ortak gücünün karşılaştığı zorluklara benzer şekilde lojistik ve finansman açısından önemli zorluklarla karşılaşması gerekecek" diyor.

Uluslararası ittifakların yeniden düzenlenmesi

Bu gelişmeler, Batılı güçlerin Sahel'den kademeli olarak çekilmesi bağlamında gerçekleşiyor. Ağustos 2024'te ABD, Nijer'deki askeri üssünü kapattı, ardından Aralık ayında Fransa Çad'dan çekildi. Diğer bölgesel aktörler, özellikle Kuzey Afrika'da, bu boşluğu doldurmaya çalışıyor.

Atlantik'e stratejik bir koridor

Fas limanlarına erişim, denize kıyısı olmayan Sahel ülkeleri için belirleyici bir fırsat teşkil ediyor. Beatriz de León Cobo, "Küresel pazarlara ulaşımda hayati önem taşıyan bir koridor görevi görüyor ve pazarların kırılgan kara yollarına olan bağımlılığını azaltıyor" diyor. Bu bağlamda Rabat, Sahel hükümetlerinin ticaretini engelleyen istikrarsızlık ve yaptırımlar karşısında güvenilir bir ortak olarak konumlanıyor. Bu kararlılığa, telekomünikasyon, bankacılık ve ulaştırma altyapısına yapılan yatırımların da eklenmesiyle Batı Afrika'da ekonomik ve güvenlik eksenindeki rolü daha da güçleniyor.

Mevcut yeniden yapılanma karşısında, Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü, Sahel'i istikrara kavuşturmaya yönelik herhangi bir stratejinin temel koşulu olan sınır ötesi iş birliğinin güçlendirilmesinin aciliyeti konusunda ısrar ediyor. “Cihatçı ayaklanmalar gözenekli sınırlar ve yerel gerginlikler üzerinde gelişir. İngiliz enstitüsü, “Etkili bir yanıt, güçlü ortaklıklar, artan koordinasyon ve kalkınma desteği gerektirir” diyerek sonuca varıyor.