Faslı astrofizikçi, Uranüs yörüngesinde gözlemlenen en küçük uyduyu keşfetti

Essaouiralı 41 yaşındaki astrofizikçi Maryame El Moutamid, Amerikalı bir ekibe liderlik ederek, Uranüs'ün yeni bir uydusunu keşfetti ve bu gizemli gezegenin bilinen uydu sayısını 29'a çıkardı.

Faslı bilim insanı Maryame El Moutamid liderliğindeki Amerikan araştırma merkezi "Southwest Research Institute" (SwRI) astrofizikçilerinden oluşan bir ekip, yakın zamanda güneş sisteminin yedinci gezegeni olan Uranüs'ün yörüngesinde dönen küçük ve daha önce bilinmeyen bir gök cismi keşfetti.

El Moutamid ve yedi disiplinlerarası bilim insanından oluşan ekibi, ABD Uzay Ajansı NASA'nın güçlü James Webb Uzay Teleskobu'nu (JWST) kullanarak yürüttüğü bir gözlem programı sırasında, dev buzlu gezegen Uranüs'ün yörüngesinde dönen bu küçük uyduyu tespit etti.

SwRI tarafından bu hafta resmen duyurulan bu keşif, NASA'nın teleskopu kullanılarak 2 Şubat 2025'te çekilen bir dizi görüntünün analiziyle elde edildi. Bu keşif, Uranüs'ün bilinen toplam uydu sayısını 29'a çıkarıyor.

Dr. El Moutamid, MAP ile yaptığı bir röportajda, "Bu, uyduların birbirine çok yakın olduğu ve uzun vadede sistemi istikrarsız hale getiren kütleçekimsel bozulmalara neden olduğu kompakt Uranüs sistemini anlamak için önemli bir keşif," diye vurguladı.

Uzun vadede, bu uyduların çarpışarak daha büyük kütleli halkalar oluşturacağını, bu halkaların da yayılarak yeni uydular oluşturacağını ve yaklaşık 50 milyon yıl süren tekrarlayan bir döngü yaratacağını açıkladı.

Akademik ve bilimsel geçmişi sorulduğunda, Maryame El Moutamid, doktorasını yapmak üzere Fransa'ya ve New York'taki prestijli Cornell Üniversitesi'nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalışmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'ne taşınmadan önce Fas devlet okullarına gittiğini açıkladı.

Fas eğitim sisteminin "kalitesini" öven bu Essaouira yerlisi, uzayla ilgilenen genç Faslıları "kendini geliştirmeye, asla kendini küçümsememeye ve dünyanın dört bir yanından bilim insanlarıyla çalışma fırsatlarını değerlendirmeye" teşvik etti.

Yeni keşfinin ayrıntılarını anlatırken, çapı yalnızca 10 km olan bu gök cisminin "Uranüs'ün bugüne kadar keşfedilen en küçük uydusu" olduğunu belirtti.

Görünür ışığın hemen ötesinde yer alan elektromanyetik spektrumun yakın kızılötesi bölgesindeki ışığı yakalamak ve tespit etmek için tasarlanmış yakın kızılötesi bir kamera tarafından elde edilen 10 uzun, 40 dakikalık bir dizi pozlamayla tespit edildi.

Bu alan, şimdiye kadar Uranüs'ü ziyaret eden tek uzay aracı olan ve 1986'da bulut yüzeyine 80.000 km yaklaşan Voyager 2'deki kameraların tespit eşiğinin oldukça altında.

Uranüs'ü ziyaret eden sonda, binlerce görüntü toplayarak halkaları ve küçük uyduları keşfetti; bunlara uydunun adlandırılmış 10 uydusu da dahildi.

Uranüs'ün 28 uydusu arasında, 1787 ile 1948 yılları arasında keşfedilen Titania, Oberon, Umbriel, Ariel ve Miranda olmak üzere beş büyük uydu da bulunmaktadır. "Edebi uydular" olarak bilinen Uranüs'ün uyduları, Shakespeare karakterlerinin ve Alexander Pope'un eserlerinin adlarını almıştır.

Yeni ay, Uranüs'ün iç halkalarının kenarında, gezegenin ekvator düzleminde, Ophelia ve Bianca'nın yörüngeleri arasında, merkezinden yaklaşık 56.250 km uzaklıkta yer almaktadır.

Dış güneş sisteminde bulunan Uranüs, "yatan gezegen" lakabıyla anılır. Maryame El Moutamid, halkaların ve uyduların gözlemlenmesini kolaylaştıran, yörünge düzlemine göre 90°'den fazla eğimli bir dönüş eksenine sahip "az anlaşılmış bir gezegen" olması nedeniyle onu incelemeyi seçtiğini haklı olarak söylüyor.

Bu camgöbeği renkli gezegenin, hidrojen, helyum ve metandan oluşan yoğun bir atmosferi vardır. Bilim insanları, Uranüs'ün en büyük uydularının eşit miktarda su buzu ve silikat kayadan oluştuğuna inanıyor.

Uranüs'ü incelemek için bir diğer nedenin de, parçacık dağılımını önlemek için bir "çoban köpeği" mekanizması gerektiren halkalarının dar ve sıkı bir şekilde çevrelenmiş yapısı olduğunu savunan Faslı bilim insanı, yeni keşfinin diğerlerine de yol açacağına inanıyor.

Maryame El Moutamid, orta vadeli hedefinin, jeolojik oluşumlarını ve dinamik evrimlerini anlamak için Satürn'ün etrafında insansız bir uzay görevi gerçekleştirmek ve özellikle sıvı okyanuslar içeren halkaları ve uydularını incelemek olduğunu söyledi.